Bugünkü yazımda siz değerli Pusula Gazetesi okuyucularıma okuduğum kaynaklardan Kürt tarihini size aktarmak istiyorum. Her ne kadar tam tarihi bilinmeyecek kadar eskiye dayanan Kürtlerin artık bugün çoğu ırkın olduğu gibi heterojen olduğuna inanılır, fakat asıl ataları dünyanın en eski halklarından biri olan, bugünkü Irak ve İran sınırlarında bulunmuş Zagros Dağları’ndaki göçerkonar Gutiler’dir.
Araştırmacılar kürt ırkı hakkında birçok farklı teori ortaya koysa da buluşulan en ortak nokta Mezopotamya ile başlar. Her şeyden önce Mezopotamya’da Sümerler, Akadlar ve Gutiler vardı. M.Ö. 3000’de yani günümüzden 5 bin yıl öncesinde Sümerlerle eş zamanlı yaşadıkları sıralarda Gutiyum adında büyük bir şehir kurmuşlardır. Sümerler ve Akadlar bilime, Gutiler ise bulundukları topraklara hükmetmeye ve topraklarını genişletmek için savaşmaya odaklanırdılar. Gutilerin kalıntılarına bakan arkeologlar hiçbir dine inanmadıklarını düşünmektedirler.
M.Ö 2154 yılında Akad İmparatorluğunu yıktılar. Ardından Zagros Dağlarından inerek Kuzey Mezopotamya’da birkaç kuşak boyunca Sümer Hanedanlığını ele geçirip hükmettiler. Bu sayede Gutiler Sümerlerden öğrenerek daha barışçıl, daha bilime dayalı bir toplum olmaya başladılar.
Gutiler 125 yıl boyunca bu bölgeleri yönetmelerinin yanı sıra Babil ve Dicle nehirlerinin de doğusuna hükmetmişlerdir, fakat ardından kendi içlerinde yaşadıkları ayrılıkları fırsat bilen Ur Devleti tarafından varlıklarına M.Ö. 2120 yılında son verilmiştir.
Guti halkının yazılı bir dili olmadığından bugün haklarında ulaşılan tüm bilgiler düşmanları Sümerler tarafından yazılı olarak bırakılan tarihi eserlere dayanmaktadır.
Sümerler yazıtlarında bu halkı mutsuz ve saldırgan dağ insanları olarak tasvip ederler. Akad Kralı Naram Sin ise Gutilerden şöyle bahsetmiştir: “...onlar dağların arasında büyüdüler, güçlendiler, boy pos kazandılar...”
Günümüzde Kürt tarihi hakkında yeteri sayıda kaynak bulunmamasının asıl nedeni de budur. Yazılı eserleri olmayan halklar başkaları tarafından anlatılmak zorunda kalırlar.
KÜRTLERİN ORTAYA ÇIKIŞI VE KÜRT KELİMESİNİN ANLAMI
Kürt isminin nereden geldiği hakkında farklı teoriler vardır. Bir teoriye göre, Kürt kelimesi Orta Farsça’da göçebe, çadırda yaşayan anlamına gelen “kwrt” kelimesinden türemiştir. Müslümanların Persleri fethinden sonra bu kavram Arapçaya “kurd” olarak adapte olmuştur.
Ortadoğu uzmanı eğitimci Dr. Honigman’a göreyse Kürt kelimesi Kürtlerin ataları olan Guti kelimesiyle aynıdır ve Guti, Kurti adının iranize şekliyle telaffuz edilişidir.
En çok kabul gören teoriye göre ise kürt kelimesi,Sümerlilerin kendi dilleri ile birlikte kullandığı Akkad dilinden gelen “Kar-da-ka” “kar-dakI-ka” kelimesinden gelmektedir. Bu kelime “ ‘Karda’ diyarı” anlamına gelir. Buradaki “Karda” kelimesi ise savaşçı dağ adamı anlamındadır.
Karda diyarı denilen yer günümüzde Van gölünün güneyine denk gelmektedir ve bu teoriye göre Kürtlerin kökeni buraya dayanmaktadır.
Başka kaynakların ise kürtlerin, Kürt adı altında yaşadığını kabul ettiği ilk yer İran’ın kuzeybatısında yer alan Urmiye gölüdür.
İSLAMİYET ÖNCESİ İNANIŞLARI
Ataları gutiler muhtemelen hiçbir dine inanmıyorlardı, ilk kürt devleti Mitanni krallığında çok tanrılı inanç vardı, Kürtlerin İslamiyet'ten bir önceki dini ise MÖ 550 yılında Persler tarafından Kürtlere aktarılan Zerdüştlük’tü. Zerdüştlük günümüzden 3500 yıl önce bir peygamber olduğu iddia edilen Zerdüşt tarafından İran’da doğan dünyanın en eski tek tanrılı dindir ve zerdüştlük felsefesine göre su, toprak ve ateş kutsaldır. İnsanlar ateşe, aydınlığa veya Güneş’e bakarak ibadet ederlerdi. Ateşi yüceltirlerdi, Güneş’e tapmazlar, onu kıble olarak kabul edip yönelerek dua ederlerdi. Zerdüşt dinine mensup kişilerin ölüleri akbabalar için açıkta bırakılır ve başlarında bir zerdüşt rahibi bulunur. Akbaba ölünün önce sağ gözünü yerse kişi cennete, sol gözünü yerse cehenneme gidecek demektir. Bu dinin kalıntılarını kürt isimlerinde bulabiliriz.
İSLAMİYETİ KABUL ETMELERİ VE İSLAMA KATKILARI
Kürt Zerdüştler tek tanrılı bir dine inandıkları için İslamiyeti kabul etmeleri çok zor olmamıştır. Bu sayede Arapların Müslümanlığı yaydığı ilk millet Kürtlerdir. Kürtlerin Müslüman olması Hz. Muhammed döneminde Caban el-Kurdi ve oğlu Meymun el-Kurdi adındaki sahabelere dayanır. Bu iki sahabe Müslüman olan ilk Kürtlerdir. Ancak kürtlerin kitlesel olarak İslamiyete geçmesi 637-642'li yıllarda Hz. Ömer döneminde başlamıştır. Ve Caban el-Kurdi Hz. Muhammed tarafından, ‘Bazen’ bölgesine atanan ilk vali olmuştur. (Yazının Devamı yarınki sayıda)