Kasları kontrol etme yeteneğini, hareketleri ve duruş gibi motor becerileri doğru çalışamaz. Serebral palsinin sık görülen belirtileri arasında hareket etme zorluğu, konuşmada güçlük, kontrolsüz hareketler, kas sertliği ve huysuzluk görülür.
Bebeklerde nedensiz bir şekilde çok sık ağlama görülüyorsa, ellerini başparmakları avuç içinde olacak şekilde yumulu tutuyor ve açmıyorsa, kol ve bacak hareketlerinde asimetri varsa mutlaka bir çocuk nöroloji bölümüne başvurmak gerekir.
Beyin felci olarak da ifade edilen serebral palsi hastalığı temelde doğumdan önce beynin anormal gelişmesinden kaynaklanır. Belirtiler arasında abartılı refleksler, gevşek veya sert uzuvlar ve istemsiz hareketler bulunur. Bunlar erken çocukluk döneminde ortaya çıkar. Uzun süreli tedavide fiziksel ve diğer terapiler, ilaçlar ve bazen de cerrahi müdahale yer alır. Bu yöntemler hastalığı tamamen yok etmese bile semptomların azalmasına ve çocuğun nispeten daha rahat bir yaşam sürmesine olanak sağlar.
Serebral palsi çeşitleri nelerdir?
Serebral Palsi hastalığında beynin etkilenen bölgesi ve zedelenme derecesine göre her çocuk hastada klinik tablo değişkenlik gösterebilmektedir. Kimi çocukta spastik hemipleji görülebilirken kimi vakalarda spastik dipleji ortaya çıkabilir.
SP hastalarında en sık görülen, tanı koydurucu belirtilerden birisi, kas tonusunun artmasıdır (spastisite). Etkilenen vücut bölümlerine serebral şöyle çeşitlendirilebilir:
Spastik serebral palsi
En yaygın serebral palsi türü spastik serebral palsi'dir. Spastik serebral palsi, hastalığa yakalanan kişilerin yaklaşık %80'ini etkiler. Spastik serebral valsi vakası olan kişilerde kas tonusunun arttığı gözlemlenir. Bu durum, kasların sertleştiği ve sonuç olarak hareketlerin anormalleşebileceği anlamını taşır. Spastik serebral palsi genellikle vücudun hangi kısımlarının etkilendiğine göre şu şekilde tanımlanır:
Spastik dipleji/diparezi: Spastik diplejide kas sertliği çoğunlukla bacaklardadır ve kollar bu durumdan ya daha az etkilenir ya da hiç etkilenmez. Sıkı kalça ve bacak kasları bacakların birbirine doğru çekilmesine, içe doğru dönmesine ve dizlerde çaprazlanmasına neden olur ve bu durum kişinin yürümesini zorlaştırır.
Spastik hemipleji/hemiparezi: Spastik hemipleji vakalarında kişinin vücudunun sadece bir tarafı etkilenir. Bu süreçte kollar bacaktan daha fazla etkilenir.
Spastik quadripleji/quadriparezi: Spastik serebral palsi'nin en şiddetli formu spastik quadriplejidir. Bu tür, vücudun dört uzvunu, gövdeyi ve yüzü etkiler. Spastik quadriparezisi olan kişiler genellikle yürüyememe sorunuyla karşı karşıya kalır ve sıklıkla zihinsel engellilik; nöbetler veya görme, duyma veya konuşma sorunları gibi diğer gelişimsel engellere sahiptirler.
Diskinetik serebral palsi: Diskinetik serebral palsi vakaları hastaların yüzde 12’sinde görülür, etkilenen kol ve bacaklar dışında, istem dışı hareketler gözlemlenir. Diskinetik serebral palsi ise kendi için farklı türlere ayrılabilir:
Atetoid tip türünde, çocuk, kol ve bacaklarının uç kısımlarında istemsiz ve yavaş kıvrılma hareketleri görülür. Bu türde hareketler kontrolsüz ve dalgalı bir şekilde olur.
Diskinetik serebral palsi'nin distonik tipinde çocukların kasları kıvrılır, boru şeklinde ve dönme tarzında bir kasılma yaşar. Bilinçli bir kas hareketi yapıldığında vücuttaki kasılmalar daha da artar ve kolların ve bacakların üst kısımlarında bu kasılmalar daha da yaygın görülür.
Ataksik tip türünde ise çocuğun kas hareketlerinde koordinasyon bozukluğu vardır. Çocuk yürürken dengesini sağlamakta güçlük çeker, yürümede zorlanır, hareketler titrek, düzensiz ve normalin dışındadır.
Serebral palsi neden olur?
Erken doğum, doğum sırasında oksijen eksikliği, kızamık, zika gibi enfeksiyonlar, yenidoğan hipoglisemisi, genetik faktörler doğum öncesi ve doğum sırası nedenleri olarak ayrılırken; kaza yaralanması, beyin felci veya sarılık gibi durumlar da doğum sonrası nedenler olarak gösterilir.
Serebral Palsinin doğum öncesi ve doğum sırası nedenleri şöyledir:
Erken doğum
Kızamıkçık, zika gibi merkezi sinir sistemini etkileyen enfeksiyonlar
Fetal gelişimi etkileyen genetik sorunlar
Kan akışı veya oksijen yetersizliği
Yenidoğan hipoglisemisi
Annede tiroid hastalığı ve iyot eksikliği
Bebeğin ters gelmesi
Doğum sonrası serebral palsi nedenleri ise şunlardır:
Kaza sonrası yaralanmalar
Beyin felci
Fiziksel istismar
Enfeksiyon veya kanama
Sarılık
Boğulma vakaları
Serebral Palsi Risk Faktörleri
Serebral palsi anne sağlığı, bebek hastalıkları, gebelik ve doğum faktörlerine bağlı olarak bazı risk faktörlerini ortaya çıkarır. Bu faktörler serebral palsi hastalığının görülme sıklığını ve seyrini etkileyebilir. Bu faktörleri şöyle açıklamak mümkündür:
Anne sağlığı
Hamilelik sırasında annenin yaşadığı bazı enfeksiyonlar veya toksik maruziyetler, bebekte serebral palsi riskini önemli ölçüde artırabilir ve hastalığın gelişimini tetikleyebilir. Enfeksiyon veya ateşin tetiklediği iltihaplanma, doğmamış bebeğin gelişmekte olan beynine zarar verebilir ve böylelikte serebral palsi ortaya çıkabilir.
Sitomegalovirüs: Hamilelik döneminde ortaya çıkabilen sitomegaovirüs, grip benzeri semptomlara neden olabilmesiyle bilinir. Bir annenin hamileliği sırasında ilk aktif enfeksiyonu geçirmesi, doğum kusurlarına yol açabilir. Bu doğum kusurları da bebekte serebral palsi riskini artırabilir.
Kızamıkçık: Kızamıkçık genelde aşı ile önlenebilen bir enfeksiyondur. Ancak hamilelik döneminde görülürse bebeğin sağlığını da etkileyebilir.
Herpes: Herpes enfeksiyonu hamilelik sırasında anneden çocuğa geçebilir, bu durum aynı zamanda rahim ve plasentayı da etkileyebilir.
Frengi: Frengi, genellikle cinsel temasla yayılan bir bakteriyel enfeksiyondur.
Toksoplazmoz: Toksoplazmoz, kirli yiyeceklerde, toprakta ve enfekte kedilerin dışkısında bulunan bir parazitten kaynaklanır. Hamilelik sürecinde etkilenen anne adayları olabilir ve bu durum bebeği de etkileyebilir.
Zika virüsü enfeksiyonu: Bu enfeksiyon sivrisinek ısırıkları yoluyla insana geçer ve doğmamış bir bebeğin beyin gelişimini etkileyebilir. Bu gibi durumları önlemek için sivrisinek ısırıklarına karşı dikkatli olmak gerekir.
Rahim içi enfeksiyonlar: Aynı zamanda plasenta veya fetal zarların enfeksiyonları da rahim içi enfeksiyonlara dahildir.
Toksinlere maruz kalma: Hamilelik döneminde anne adayının toksin maddelere maruz kalması zararlı bir durumdur ve bebeği de olumsuz etkileyebilir.
Diğer faktörler: Anneyi etkileyen ve serebral palsi riskini hafifçe artırabilen diğer durumlar arasında tiroid rahatsızlıkları, preeklampsi veya nöbetler yer alır.
Bebek hastalıkları
Yenidoğan bebeklerde serebral palsi riskini büyük oranda artırabilecek bazı hastalıklar söz konusudur. Bunların başında bakteriyel menenjit, ensefalit ve beyin kanaması gelir. Bunlar şu şekilde açıklanabilir:
Bakteriyel menenjit: Bakteriyel menenjit, beyin ve omuriliği çevreleyen zarlarda şişmeye neden olan bir hastalıktır. Bu da bebekte serebral palsi riskini artırabilir.
Viral ensefalit: Viral ensefalit aynı zamanda beyin ve omuriliği çevreleyen zarlarda şişmeye yol açabilir.
Şiddetli veya tedavi edilmemiş sarılık: Sarılık, cilt ve gözlerin sararması durumudur. Bu durum, "kullanılmış" kan hücrelerinin belirli yan ürünlerinin kan dolaşımından filtrelenmemesi durumunda meydana gelir.
Beyin kanaması: Beyin kanaması, genellikle bebeğin rahimde veya erken bebeklik döneminde felç geçirmesi ile ortaya çıkar.
Gebelik ve doğum faktörleri
Gebelik ve doğum faktörlerinin de serebral palsi hastalığına payı olsa da potansiyel olarak sınırlı riskleri içerir.
Düşük kiloyla doğmak: 2.5 kilodan daha az kiloda dünyaya gelen bebeklerde serebral palsi gelişme riski daha yüksektir ancak bu veri hastalık açısından bir kesinlik doğurmaz. Yalnızca bu risk, doğum ağırlığı düştükçe artar.
Erken doğum: Erken doğan bebeklerde serebral palsi riski daha yüksektir. Bebek ne kadar erken doğarsa serebral palsi riski de o kadar artar.
Doğum komplikasyonları: Doğum ve doğum sırasında yaşanan birtakım komplikasyonlar da serebral palsi riskini artırabilir.
Serebral palsi belirtileri nelerdir?
Serebral palsinin temel belirtileri, hareket ederken güçlük, koordinasyon kaybı, konuşma zorluğu, kontrolsüz hareketler, kas sertliği ve agresifliktir. Diğer yandan titreme, öğrenme problemleri, görme-işitme kaybı da serebral palsi belirtileri arasında sayılır.
Serebral palsi belirtilerileri şunlardır:
- Kas sertliği (Spastisite)
- Motor becerisi gelişiminde gecikme
- Konuşma zorluğu (Dizartri)
- Yürüme becerisinde sorunlar
- Büyüme sürecinin gecikmesi
- İstemsiz hareketler
- Denge ve koordinasyon eksikliği
- Emme, çiğneme veya yutma güçlüğü
- Görme ve işitmede kayıp
- Aşırı salya akması
- İdrar kaçırma
- Gastrointestinal problemler
- Hareket ve koordinasyon bozukluğu
- Kişinin motor becerilerini etkileyen nörolojik bir hastalık olan serebral palsi, beyindeki hasar sonucu kişinin hareket ve koordinasyonunda bozukluk yaratır.
- Bebek sırt üstü yatırıldığında başı geriye doğru düşebilir.
- Bebek kendini tutulmuş ve kasılmış hissedebilir.
- Bebeğin vücudunda bir gevşeklik olabilir.
- Bebek kucakta tutulduğunda sırtını ve boynunu aşırı uzatıyormuş gibı durabilir ve sürekli sizden uzaklaşıyormuş gibi davranabilir.
- Yine bebek kucağa alındığında bacakları sertleşip çaprazlama veya makaslama hareketi yapabilir.
- Hiçbir yöne doğru yuvarlanamayabilir.
- Ellerini bir araya getiremeyebilir.
- Ellerini ağzına götürmede zorluk çekebilir.
- Tek eliyle uzanıp, diğer elini yumruk yapmış halde tutabilir.
- 10 aydan büyük bebekler ise;
- Dengesiz bir şekilde sürünerek ilerlerken, bir el ve bacağıyla iterek diğer el ve bacağını da sürükleyebilir. Ayrıca kalçalarının üzerinde sürünerek veya dizlerinin üzerinde zıplayarak hareket edebilen bu yaş grubu bebeklerin dört ayak üzerinde emekleyemediği görülür. Bunlar serebral palsi hastalığının 10 aydan büyük bebekleri etkilediği durumlardır.
- İlaçlar: Serebral palsi için önerilen ilaçlar, hastalığın neden olduğu nöbetleri, spastisiteyi ve serebral palsinin birçok olumsuz etkisini tedavi etmeyi amaçlar. Bu ilaçlar büyük oranda hastalığın semptomlarına ve etkilerine bağlıdır, dolayısıyla büyük farklılıklar gösterir. Aynı zamanda zihinsel sağlık bozuklukları gibi eşzamanlı olarak ortaya çıkan diğer durumları da tedavi edebilirler.
- Ameliyatlar: Serebral palsi hastalığında uygulanan ameliyatlar kas spazmlarını doğrudan azaltmaya yardımcı olmayı veya ilaçları tutarlı bir şekilde iletmek için ilaç pompalarının implantasyonunu içerir.
- Fiziksel ve mesleki terapi: Fiziksel ve mesleki terapiler özellikle serebral palsi hastalığına sahip bir kişinin birçok günlük ihtiyaç ve görevle nasıl başa çıkacağını öğrenmesinde ve gelişimden yardımcı olabilir. Aynı zamanda güç ve hareketlilik kazanmasında da etkili bir yöntemdir.
- Konuşma terapisi: Serebsal palsili çocukların konuşmada zorluk çektiği bilinir. Konuşma terapisi, konuşma yeteneklerini etkileyen sorunların varlığını tespit edip konuşma becerisini yavaş yavaş kazanma konusunda yardım eder.
- Depresyon ve anksiyete tedavisi: Hastalığı yaşayan kişilerde sıklıkla depresyon ve anksiyete belirtileri görülebilir. Uzman bir psikolog ve psikiyatrist eşliğinde bu etkilerin hafifletilmesi amaçlanır.
- Sosyal hizmet ve eğitim desteği: Serebral palsi olan çocuklar okulda veya günlük yaşamlarının diğer alanlarında ek desteğe ihtiyaç duyabilirler. Sosyal hizmet uzmanları, eğitim uzmanları ve diğer uzmanlar yardımcı olabilecek destekleyici bakım ve hizmetler sunabilirler.
- Zihinsel engellilik
- Nöbet geçirme
- İşitme veya konuşma sorunları
- Omurgadaki değişiklikler (skolyoz A gibi)
- Eklem sorunları (kontraktürler gibi B)
Kaynak: İLKHA