BİRAZ TARİH VİLAYET’İ SİTTE

          Vilayet-i sitte yani altı vilayet olayı, 1877—1978’de gerçekleşen  Osmanlı Rus savaşıdır. Bu savaş Osmanlıların mağlubiyetiyle sonuçlanır. Bu mağlubiyetin üstüne Ayestefanos ateşkes anlaşmasına varılır. Bu sefer İngiliz, Alman ve Fransızların da olaya dahil olduğu ve Berlin’de Osmanlılara imzalattırılan ama hiçbir zaman uygulanmayan bir antlaşmadır. Bu vilayetler : Erzurum, Sivas, Harput, Bitlis, Van ve Diyarbakır vilayetlerini kapsıyordu .

     Bu antlaşma, bu Batılı ülkelerin Osmanlı Devleti’nin doğusunda ve de özellikle Kürtlerin ağırlıklı olarak yaşadığı bu bölgede, büyük Ermenistan devletinin kurulması için yaptığı bir girişimdi çünkü antlaşmanın maddelerini ve satır araları okunduğunda bu net olarak göze çarpıyordu. Örnek olarak şu iki madde durumu ortaya çıkarıyordu.  Birincisi; antlaşma bu vilayetlerin idaresini Ermenilere veriyordu. İkincisi ; bu idareciler iskan ve yerleştirme hakkına sahipti. Bu da Kürtlerin yurdunu Ermeniler lehine demografik yapısını değiştirmek anlamına geliyordu. Osmanlı bu antlaşmaya imza atmasına rağmen bu maddelerin yerine getirilmesini şiddetle engelledi çünkü bu vilayetlerde Ermenilerin nüfusu çok azınlıkta idi ama özellikle şehir merkezlerin de çok sayıda zengin Ermeni nüfusu vardı.

   Bu antlaşma Kürtler arasında büyük bir infial yarattı. Osmanlı hükümetine çok sert eleştirilerde bulundular. Yer yer aşiret ve tarikat bazında başkaldırılar oldu fakat devlet tecrübesine sahip Osmanlı yönetimi, Kürtleri çok rahat bir şekilde yanına çekip Ermenilere karşı kullandı. Sultan Abdulhamid Osmanlı’nın dağılma sürecini biraz olsun geciktirmek için yanına çektiği Kürtler için Hamidiye Okulları’nı açtı ve o okulun mezunlarından Hamidiye Alayları kurdu. Bu alaylar önceleri Ermenilere karşı kullanıldı. Daha sonra yöredeki bazı Kürt aydınları da bu alayların hedefi haline geldi.

      Bu Vilayet-i Sitte antlaşması Kürtler ve Ermeniler arasında bir milat oldu. O zamana kadar Ermeniler ve Kürtler arasında toplumsal bir ayrışma olmamıştı fakat bu anlaşma girişimleri ve Rusların birkaç yıl önceki siyaseti, bundan nemalanmak isteyen Ermenilerin bu derin hevesleri, Kürtleri Ermenilerle karşı karşıya bıraktı. Sonunda Bildiğimiz Sultan Abdulhamit dönemindeki Hamidiye Alayları ve Hamidiye Okulları ve de 1915’teki trajik olaylar.

    Sonraki yıllarda Sultan Abdulhamid’in İttihad ve Terakki hareketi tarafından tahtan indirilip yerine kardeşi Sultan Reşad’ı tahta oturtan 31 Mart olayı oldu. Bu olaydan sonra İttihat ve Terekicilerin tekrar Ermenilere oynamaya başlaması, Hamidiye Alaylarını dağıtması,  Kürtler arasında tekrar başkaldırılara yol açtı. Burda sıkışan Sultan Reşat yönetimi ev hapsinde tuttukları devrik Abdulhamid’e başvururlar.  Abdulhamit gülerek onlara şu cevabı verir:”Siz beni anlamadınız. Ermeniler hıristiyandır. Biz onlarla bir yere kadar dost oluruz ama Kürtler Müslümandır. Siz İslami terk etmeyince Kürtler size ihanet etmez. Kürtlerin uluslararası bir uzantıları yok. Onları tutmanın tek yolu İslami kardeşliğin öne çıkmasıdır.”